Tytuł

30-lecie Rodzi­ny Katyń­skiej Byd­goszcz przy Klu­bie Inspek­to­ra­tu Wspar­cia Sił Zbroj­nych i 80. Rocz­ni­ca Zbrod­ni Katyń­skiej, część 3: 2011–2020

Ta nie­wiel­kich roz­mia­rów publi­ka­cja jest czę­ścią cyklu wydaw­ni­cze­go Byd­go­skiej Rodzi­ny Katyń­skiej, któ­re­go celem jest uka­zy­wa­nie dzia­łań podej­mo­wa­nych na rzecz pamię­ci o Bli­skich zamor­do­wa­nych przez NKWD w 1940 roku. Pierw­sza część serii uka­za­ła się w 2000 roku.

W trze­ciej czę­ści obej­mu­ją­cej lata 2011–2020 zosta­ły zabra­ne naj­waż­niej­sze aspek­ty dzia­łal­no­ści Sto­wa­rzy­sze­nia. W książ­ce moż­na wyod­ręb­nić dwie zasad­ni­cze części.

Pierw­sza poświę­co­na jest Sto­wa­rzy­sze­niu. Znaj­du­ją się w niej kolej­no infor­ma­cje doty­czą­ce skła­du zarzą­du, a tak­że kalen­da­rium obej­mu­ją­ce­go lata 2012–2019. Obra­zu­je ono aktyw­ność człon­ków w róż­nych przed­się­wzię­ciach i wyda­rze­niach. Ze wzglę­du na to, że ksią­żecz­ka poświę­co­na jest 30-leciu ist­nie­nia Rodzi­ny Katyń­skiej w Byd­gosz­czy, zosta­ły w niej zapre­zen­to­wa­ne syl­wet­ki czte­rech pre­ze­sów, osób o nie­zwy­kłej cha­ry­zmie i zaan­ga­żo­wa­niu na rzecz swo­je­go śro­do­wi­ska. Pierw­szą posta­cią jest Danu­ta Rum­feld, współ­za­ło­ży­ciel­ka Rodzi­ny, sto­ją­ca na jej cze­le w latach 1990–2002. Zapa­mię­ta­no ją jako „czło­wie­ka insty­tu­cję, duszę wszyst­kich przed­się­wzięć, orga­ni­za­tor­kę piel­grzy­mek i podró­ży sen­ty­men­tal­nych na Kre­sy Wschod­nie, autor­kę i współ­au­tor­kę opra­co­wań poświę­co­nych zamor­do­wa­nym na nie­ludz­kiej zie­mi”. Z kolei Bar­ba­ra Bocheń­ska kie­ro­wa­ła Rodzi­ną w latach 2002–2007 i „przy­czy­ni­ła się do utrwa­le­nia pamię­ci o ofia­rach Zbrod­ni Katyń­skiej, anga­żu­jąc się w licz­ne spo­tka­nia z ucznia­mi byd­go­skich szkół”. Iza­bel­la Mon­tow­ska kie­ro­wa­ła Sto­wa­rzy­sze­niem w latach 2007–2016 i – jak mawia­ła – „wywa­bia­nie bia­łych plam z histo­rii jest zabie­giem deli­kat­nym i dłu­go­trwa­łym, bo prze­cież za sło­wa­mi, któ­re fał­szo­wa­no lub prze­mil­cza­no tak dłu­go, sto­ją losy kon­kret­nych ludzi, naszych bli­skich”. Czwar­tym pre­ze­sem przed­sta­wio­nym w publi­ka­cji, któ­ry obec­nie (2021) prze­wod­ni­czy rodzi­nie, jest Marian Adamczyk.

Po pre­zen­ta­cji syl­we­tek pre­ze­sów zespół redak­cyj­ny przed­sta­wił skład człon­ków Sto­wa­rzy­sze­nia (stan na rok 2020). Zapre­zen­to­wa­no tak­że – co waż­ne ze wzglę­du na upo­rząd­ko­wa­nie infor­ma­cji na temat stop­ni służ­bo­wych – w czy­tel­ny spo­sób (w for­mie tabe­li) nomi­na­cje na wyż­sze stop­nie woj­sko­we i poli­cyj­ne ofiar Zbrod­ni Katyń­skiej – bli­skich człon­ków Rodzi­ny Katyń­skiej w Bydgoszczy.

Cie­ka­wym mate­ria­łem uka­zu­ją­cym dzia­ła­nia i aktyw­ność w lokal­nym śro­do­wi­sku człon­ków Sto­wa­rzy­sze­nia na rzecz pamię­ci o ofia­rach Mor­du Katyń­skie­go jest zaan­ga­żo­wa­nie w ogól­no­pol­ską akcję sadze­nia dębów. W ksią­żecz­ce przed­sta­wio­no miej­sca, gdzie sadzo­no dęby, i poda­no infor­ma­cję, komu zosta­ły poświę­co­ne. Rela­cje z tych uro­czy­sto­ści z Byd­gosz­czy i oko­lic przed­sta­wia­ją licz­ne kolo­ro­we zdjęcia.

Nie­zwy­kle cen­nym mate­ria­łem ksią­żecz­ki są wspo­mnie­nia o ojcach – ofia­rach Zbrod­ni Katyń­skiej. O porucz­ni­ku rezer­wy Teo­do­rze Bana­sie­wi­czu, kapi­ta­nie Paw­le Feren­zy, aspi­ran­cie Andrze­ju Nowic­kim, porucz­ni­ku rezer­wy Wła­dy­sła­wie Nie­ciu opo­wia­da­ją kolej­no cór­ki, człon­ki­nie Sto­wa­rzy­sze­nia: Zdzi­sła­wa Tyl­man, Bar­ba­ra Szy­man­kie­wicz, Ire­na Augu­sty­niak i Danu­ta Kuź­mic­ka. Bar­dzo oso­bi­ste i emo­cjo­nal­ne rela­cje mogą być dla czy­tel­ni­ka uzu­peł­nie­niem wie­dzy o Zbrod­ni Katyń­skiej widzia­nej oczy­ma najbliższych.

Auto­rzy tego wyda­nia zapre­zen­to­wa­li tak­że wzbo­ga­co­ne zdję­cia­mi rela­cje z piel­grzy­mek, któ­re odby­li człon­ko­wie Byd­go­skiej Rodzi­ny Katyń­skiej, mię­dzy inny­mi do Bykow­ni, Kazach­sta­nu czy na Pol­ski Cmen­tarz Wojen­ny w Char­ko­wie. Część pierw­szą publi­ka­cji koń­czy bar­dzo inte­re­su­ją­cy mate­riał, przed­sta­wia­ją­cy kapi­ta­na Sta­ni­sła­wa Cyl­kow­skie­go, byd­gosz­cza­ni­na, któ­ry jako jeniec nie­miec­kie­go ofla­gu został przy­wie­zio­ny w 1943 roku do Katy­nia, a tam wśród szcząt­ków ofiar roz­po­znał swo­je­go przy­ja­cie­la – kup­ca Józe­fa Pilaczyńskiego.

Dru­ga część publi­ka­cji poświę­co­na jest osiem­dzie­sią­tej rocz­ni­cy Zbrod­ni Katyń­skiej (książ­ka zosta­ła wyda­na w 2020). Czy­tel­nik ma moż­li­wość zapo­zna­nia się z dwo­ma arty­ku­ła­mi pra­cow­ni­ków Dele­ga­tu­ry Insty­tu­tu Pamię­ci Naro­do­wej w Byd­gosz­czy. W pierw­szym, autor­stwa Prze­my­sła­wa Wój­to­wi­cza, zaty­tu­ło­wa­nym Zbrod­nia Katyń­ska 1940 – naj­słyn­niej­szy prze­jaw sowiec­kie­go ludo­bój­stwa, w syn­te­tycz­ny spo­sób zosta­ła przed­sta­wio­na histo­ria Zbrod­ni Katyń­skiej, z uwzględ­nie­niem naj­waż­niej­szych aspek­tów doty­czą­cych oko­licz­no­ści dosta­nia się pol­skich żoł­nie­rzy do sowiec­kiej nie­wo­li, decy­zji o wymor­do­wa­niu pol­skich ofi­ce­rów, a tak­że infor­ma­cji na temat obo­zów, w któ­rych byli prze­trzy­my­wa­ni jeń­cy, i miejsc kaź­ni. Autor nawią­zał do dzia­łań pol­skie­go rzą­du na uchodź­stwie i tego, jak rodzi­ło się kłam­stwo katyń­skie. Uka­zał posta­wy Wiel­kiej Bry­ta­nii i Sta­nów Zjed­no­czo­nych, koń­cząc na roku 1990, czy­li przy­zna­niu przez ZSRR, że zbrod­ni doko­nał NKWD.

Dru­gi arty­kuł autor­stwa Pio­tra Wie­ja­ka doty­czy prac arche­olo­gicz­no-eks­hu­ma­cyj­nych w Katy­niu, Char­ko­wie, Mied­no­je i Bykow­ni. Autor przed­sta­wia zakres i spo­sób prac arche­olo­gów w latach 1991–1995 (w Bykow­ni w latach 2001–2012). Całość wzbo­ga­ca dzie­sięć foto­gra­fii z miejsc pochów­ków. Mate­riał ten jest dla czy­tel­ni­ka cie­ka­wy z tego wzglę­du, że publi­ka­cje na temat Zbrod­ni Katyń­skiej rzad­ko poru­sza­ją wątek prac arche­olo­gicz­no-eks­hu­ma­cyj­nych pro­wa­dzo­nych przez stro­nę pol­ską po roku 1990. Jak wska­zu­je sam autor, pra­ce te „umoż­li­wi­ły w nie­któ­rych przy­pad­kach imien­ną iden­ty­fi­ka­cję ofiar. Sta­ły się źró­dłem cen­nych infor­ma­cji, (…) pozwo­li­ły na wery­fi­ka­cję źró­deł archi­wal­nych oraz zeznań świad­ków. (…) wpły­nę­ły tak­że na zobra­zo­wa­nie póź­niej­szej histo­rii miejsc pochów­ków ofiar w tym potwier­dzi­ły pró­by zacie­ra­nia śla­dów zbrodni”.

Pod­su­mo­wu­jąc, nie­wiel­kich roz­mia­rów książ­ka nie­sie ze sobą ogrom­ny ładu­nek infor­ma­cji, któ­ry war­to włą­czyć do swo­ich czy­tel­ni­czych pozycji.

Opra­co­wa­ła Mag­da­le­na Wolska