Auto­rzy

Tytuł

Dariusz Goraj­czyk, Moni­ka Koma­niec­ka, Kry­sty­na Sam­so­now­ska, Mate­usz Szpyt­ma, Anna Zechenter

Zbrod­nia katyń­ska. Mate­ria­ły dla nauczyciela

Dosko­na­le opra­co­wa­ny zestaw mate­ria­łów prze­zna­czo­nych głów­nie dla nauczy­cie­li histo­rii i języ­ka pol­skie­go. Auto­rzy publi­ka­cji prze­ka­za­li rów­nież wska­zów­ki dla peda­go­gów innych spe­cjal­no­ści, któ­rzy chcie­li­by sko­rzy­stać z niej w poro­zu­mie­niu z histo­ry­ka­mi lub pod­czas lek­cji wychowawczej.

Jako oso­ba zaj­mu­ją­ca się tema­ty­ką katyń­ską od stro­ny badaw­czej jestem pod ogrom­nym wra­że­niem eru­dy­cji i przy­go­to­wa­nia mery­to­rycz­ne­go auto­rów pra­cy. Nauczy­cie­le znaj­dą tutaj wska­zów­ki, jak krok po kro­ku prze­pro­wa­dzić wybra­ną lek­cję na temat Zbrod­ni Katyń­skiej, pro­po­zy­cje tema­tów ese­jów (wraz ze wska­za­niem naj­istot­niej­szych punk­tów), biblio­gra­fię, opis pro­jek­tu edu­ka­cyj­ne­go (obec­nie nie­moż­li­we­go do reali­za­cji), tek­sty źró­dło­we oraz dobrej jako­ści zdję­cia. Publi­ka­cja zawie­ra rów­nież mate­ria­ły prze­zna­czo­ne dla uczniów.

Wspo­mnia­ny pro­jekt edu­ka­cyj­ny jest obec­nie nie­moż­li­wy do prze­pro­wa­dze­nia, zakła­da on bowiem wyjazd na jeden z cmen­ta­rzy katyń­skich. Piszę te sło­wa w 2024 roku, wciąż trwa woj­na w Ukra­inie po napa­ści doko­na­nej przez puti­now­ską Rosję. Nawet po – mam nadzie­ję – szyb­kim zakoń­cze­niu woj­ny jedy­ną nekro­po­lią katyń­ską, jaką będzie­my mogli odwie­dzać z gru­pa­mi szkol­ny­mi, będzie Pol­ski Cmen­tarz Wojen­ny w Bykow­ni, znaj­du­ją­cy się w gra­ni­cach Kijo­wa. Na tere­nie Ukra­iny leży też Cmen­tarz Ofiar Tota­li­ta­ry­zmu w Char­ko­wie-Pia­ti­chat­kach. Oba­wiam się, że wyciecz­ki grup mło­dzie­ży do Fede­ra­cji Rosyj­skiej – na nekro­po­lie w Katy­niu i Mied­no­je – dłu­go pozo­sta­ną niemożliwe.

 Jeże­li jed­nak nauczy­cie­le będą chcie­li zabrać swo­ich pod­opiecz­nych w wir­tu­al­ną podróż po memo­ria­le katyń­skim – ser­decz­nie zapra­szam do odwie­dze­nia fan­ta­stycz­nej ini­cja­ty­wy Cen­trum Pol­sko-Rosyj­skie­go Dia­lo­gu i Poro­zu­mie­nia (od 2022 roku Cen­trum Dia­lo­gu im. Juliu­sza Mie­ro­szew­skie­go). Dzię­ki stro­nie https://katynpromemoria.pl moż­na nie tyl­ko same­mu „pospa­ce­ro­wać” po miej­scu pamię­ci, ale rów­nież zoba­czyć serię pięk­nych zdjęć i posłu­chać opo­wie­ści nagra­nych przez wybit­nych aktorów.

Oma­wia­na prze­ze mnie pra­ca zosta­ła wyda­na w 2014 roku, więc jesz­cze przed wpro­wa­dze­niem refor­my edu­ka­cji zaini­cjo­wa­nej dwa lata póź­niej. Mate­ria­ły prze­zna­czo­no  tym samym dla uczniów gim­na­zjów i szkół ponad­gim­na­zjal­nych. Nie ma to jed­nak więk­sze­go zna­cze­nia: moż­na je wyko­rzy­sty­wać rów­nież w obec­nych realiach edu­ka­cyj­nych w star­szych kla­sach szko­ły pod­sta­wo­wej, a tak­że lice­ach i tech­ni­kach. Auto­rzy pra­cy jasno pod­kre­śli­li, że przy­go­to­wa­ne przez nich mate­ria­ły zosta­ły sko­or­dy­no­wa­ne z pod­sta­wą pro­gra­mo­wą. Potwier­dzam ten fakt, jed­nak­że z małym zastrze­że­niem. Mate­ria­ły nawią­zu­ją do tre­ści pod­sta­wy pro­gra­mo­wej (czy­li tych tre­ści, któ­re nauczy­ciel ma obo­wią­zek omó­wić z ucznia­mi), ale też moc­no je roz­sze­rza­ją. Rodzi to pewien pro­blem: peda­go­dzy nie mają cza­su na roz­sze­rza­nie jakich­kol­wiek zagad­nień! Jako wie­lo­let­ni nauczy­ciel histo­rii w liceum ogól­no­kształ­cą­cym, liceum pro­fi­lo­wa­nym i tech­ni­kum dosze­dłem do nie­zwy­kle smut­nej kon­sta­ta­cji, że dla kolej­nych rzą­dów nasza gru­pa zawo­do­wa sta­no­wi­ła jedy­nie narzę­dzie do wtła­cza­nia – roz­dę­tej do absur­dal­nych roz­mia­rów – pod­sta­wy pro­gra­mo­wej. Omó­wie­nie zawar­tej w niej tak ogrom­nej licz­by tema­tów jest zada­niem nie­mal nie­moż­li­wym do reali­za­cji (chy­ba że wyma­ga się od uczniów wzmo­żo­nej pra­cy w domu). Każ­de naj­mniej­sze odstęp­stwo od szyb­kie­go prze­ka­zy­wa­nia wie­dzy – w posta­ci np. zasto­so­wa­nia tech­nik akty­wi­za­cyj­nych, wol­nej dys­ku­sji czy innej luź­niej­szej for­my naucza­nia – pogłę­bia opóź­nie­nia w reali­za­cji mate­ria­łu. Wsta­wie­nie dodat­ko­wej lek­cji, spo­za pod­ręcz­ni­ka opar­te­go na tre­ściach pod­sta­wy pro­gra­mo­wej, jest więc przed­się­wzię­ciem ryzy­kow­nym dla każ­de­go nauczy­cie­la. Aby mate­ria­ły przy­go­to­wy­wa­ne przez Insty­tut Pamię­ci Naro­do­wej zna­la­zły zasto­so­wa­nie – według mojej opi­nii – powin­no się nimi zastą­pić wybra­ne tre­ści z pod­sta­wy pro­gra­mo­wej. Innym roz­wią­za­niem jest jej „odchu­dze­nie”.

Jeże­li – mimo wszel­kich prze­ciw­no­ści – nauczy­ciel posta­no­wi poświę­cić cen­ny czas na lek­cję o Katy­niu, to pole­cam ten wspa­nia­ły prze­wod­nik. Dzię­ki nie­mu peda­go­dzy będą w sta­nie przy­bli­żyć swo­im uczniom tę tema­ty­kę w bar­dzo róż­nych aspektach.

Opra­co­wał Mate­usz Zemla