Tytuł

Fran­ci­szek Ora­wiec (1896–1940). Poro­nia­nin, któ­ry zgi­nął w Katyniu

Bro­szu­ra ta zosta­ła przy­go­to­wa­na z związ­ku z pro­jek­tem edu­ka­cyj­nym Katyń… oca­lić od zapo­mnie­nia – w 2009 roku uczest­ni­czy­ła w nim mło­dzież z Gim­na­zjum im. Jana Paw­ła II w Zębie, a wspar­cia udzie­li­li Gmin­ny Ośro­dek Kul­tu­ry i Gmi­na Biblio­te­ka Publicz­na oraz Oddział Związ­ku Pod­ha­lan w Poro­ni­nie. Przed­się­wzię­cie obję­li swym patro­na­tem ksiądz dzie­kan Fran­ci­szek Juchas oraz Bro­ni­sław Stoch, wójt Gmi­ny Poro­nin, i pani Bro­ni­sła­wa Ora­wiec-Loef­fler, bra­ta­ni­ca Fran­cisz­ka Oraw­ca, zamor­do­wa­ne­go w Katyniu.

Publi­ka­cja ta jest przy­kła­dem twór­cze­go i cie­ka­we­go podej­ścia do pro­mo­wa­nej przez Sto­wa­rzy­sze­nia Para­fia­da im. św. Józe­fa Kala­san­cju­sza akcji upa­mięt­nia­nia Ofiar Zbrod­ni Katyń­skiej. Wspo­mnia­ny pro­gram edu­ka­cyj­ny Katyń… oca­lić od zapo­mnie­nia koja­rzy się zazwy­czaj z sadze­niem dębu pamię­ci, poświę­co­ne­go wybra­nej z list katyń­skich oso­bie. Tym­cza­sem dzię­ki zaan­ga­żo­wa­niu nauczy­ciel­ki Tere­sy Bafia  Nocoń i ser­decz­ne­mu wspar­ciu Bro­ni­sła­wy Ora­wiec-Loef­fler w Poro­ni­nie uda­ło się zro­bić coś wię­cej. Opi­sy­wa­na publi­ka­cja sta­no­wi cie­ka­wą doku­men­ta­cję, towa­rzy­szą­cą lokal­nym wyda­rze­niom w 2009 roku.

W wyda­nej na papie­rze kre­do­wym ksią­żecz­ce czy­tel­nik znaj­dzie boga­ty mate­riał ilu­stra­cyj­ny. Utrzy­ma­ne w sepio­wej tona­cji foto­gra­fie prze­no­szą nas do Poro­ni­na z począt­ku XX wie­ku: widzi­my miesz­kań­ców w regio­nal­nych stro­jach – wte­dy codzien­nych, dzi­siaj uży­wa­nych na spe­cjal­ne oka­zje – i ówcze­sną zabu­do­wę, dzi­siaj zacho­wa­ną tyl­ko czę­ścio­wo i przy­ćmio­ną nie zawsze cie­ka­wy­mi nowo­cze­sny­mi budyn­ka­mi. Z archi­wów rodzi­ny pozy­ska­no foto­gra­fie paru poko­leń Oraw­ców: są zdję­cia rodzi­ców Fran­cisz­ka i jego rodzeń­stwa, a tak­że same­go Fran­cisz­ka oraz jego żony Wła­dy­sła­wy z Bek­siń­skich i syna Jerze­go (zmarł mło­do, bezpotomnie).

Zamiesz­czo­no tak­że bar­dzo szcze­gó­ło­we kalen­da­rium prze­bie­gu służ­by woj­sko­wej: od Legio­nów Pol­skich, do któ­rych Fran­ci­szek Ora­wiec wstą­pił jako ochot­nik 6 sierp­nia 1914 roku, przez legio­no­wy szlak (ran­ny w bitwie pod Kona­ra­mi, następ­nie inter­no­wa­ny) i służ­bę w Woj­sku Pol­skim w nie­pod­le­głej Rze­czy­po­spo­li­tej (woj­na pol­sko-bol­sze­wic­ka, służ­ba w Puł­ku Strzel­ców Pod­ha­lań­skich, a następ­nie w Pozna­niu i War­sza­wie), aż po kam­pa­nię wrze­śnio­wą, sowiec­ką nie­wo­lę w Koziel­sku i śmierć w Katy­niu. Publi­ko­wa­ne są tak­że kopie doku­men­tów (na przy­kład legi­ty­ma­cja Odzna­ki Pamiąt­ko­wej Krzyż Kam­pa­nii Wrze­śnio­wej 1939 r., nada­wa­nej pośmiert­nie przez emi­gra­cyj­ny rząd w Lon­dy­nie). Cen­ną pamiąt­ką jest kopia i trans­kryp­cja listu, jaki Fran­ci­szek Ora­wiec napi­sał z obo­zu jeniec­kie­go w listo­pa­dzie 1939 roku.

W dru­giej czę­ści publi­ka­cji prze­no­si­my się do współ­cze­sno­ści. Tam zna­la­zło się miej­sce na zesta­wie­nie wyda­rzeń upa­mięt­nia­ją­cych Ofia­ry Zbrod­ni Katyń­skiej w Kra­ko­wie (na przy­kład zło­że­nie zie­mi katyń­skiej w gro­bach kró­lew­skich na Wawe­lu w 1990 roku) i Poro­ni­nie, w któ­rych uczest­ni­czy­li lub któ­re współ­two­rzy­li miesz­kań­cy Gmi­ny Poro­nin. Wymie­nio­ne są wysta­wy, publi­ka­cje, pomni­ki i tabli­ce oraz uro­czy­sto­ści, jak cho­ciaż­by wspo­mnia­ne posa­dze­nie dębu pamię­ci (jest kopia cer­ty­fi­ka­tu). Dołą­czo­no tak­że zdję­cia doku­men­tu­ją­ce miej­sco­we szkol­ne kon­kur­sy wie­dzy w Katy­niu czy spo­tka­nia z mło­dzie­żą, w jakich uczest­ni­czy­ła bra­ta­ni­ca Fran­cisz­ka, Bro­ni­sła­wa Ora­wiec-Loef­fler . Ilu­stra­cją dla tych lokal­nych ini­cja­tyw są kon­kur­so­we pra­ce pla­stycz­ne uczniów z Gim­na­zjum w Zębie (Maciej Tyl­ka, Paweł Łusz­czek, Mate­usz Jarosz, Kata­rzy­na Sta­szel) oraz wier­sze Marii Stoch i Józe­fa Komara.

Histo­ria dopi­sa­ła tra­gicz­ny epi­log do publi­ka­cji wyda­nej w 2009 roku: wspo­mi­na­na  Bro­ni­sła­wa Ora­wiec-Loef­fler  zgi­nę­ła 10 kwiet­nia 2010 w kata­stro­fie smo­leń­skiej. Po raz pierw­szy lecia­ła, aby odwie­dzić miej­sce, gdzie zgi­nął i został pocho­wa­ny jej stryj, Fran­ci­szek Orawiec.

Opra­co­wa­ła Iza­bel­la Sariusz-Skąpska