Tytuł

Księ­ga katyń­ska. Część 1: Ostaszków

Publi­ka­cja nie­zwy­kle istot­na w roz­wo­ju histo­rio­gra­fii katyń­skiej. Obec­nie cen­na wyłącz­nie dla koneserów.

Od odkry­cia maso­wych gro­bów w 1943 roku sowiec­ka pro­pa­gan­da sta­ra­ła się przy­pi­sy­wać winę za zbrod­nię na pol­skich jeń­cach wła­dzom III Rze­szy. Dzię­ki sta­ra­niom wie­lu bada­czy, poli­ty­ków w pań­stwach demo­kra­tycz­nych, dzia­ła­czy polo­nij­nych czy dzia­ła­czy opo­zy­cyj­nych w Pol­sce coraz trud­niej było utrzy­mać wygod­ną dla Moskwy, kłam­li­wą wer­sję wyda­rzeń. Z tego powo­du wła­dze komu­ni­stycz­ne posta­wi­ły sobie za cel wyru­go­wa­nie tema­tu zbrod­ni na pol­skich jeń­cach z dys­kur­su publicz­ne­go, unik­nię­cie wszel­kich dys­ku­sji i ska­za­nie go na zapo­mnie­nie. Oczy­wi­ście ponio­sły na tym polu sro­mot­ną klę­skę. Nie­mniej po odzy­ska­niu przez Pol­skę suwe­ren­no­ści w 1989 roku przed­sta­wi­cie­le wie­lu śro­do­wisk czu­li, że jest bar­dzo dużo do zro­bie­nia w celu pro­pa­go­wa­nia rze­tel­nej wie­dzy o Zbrod­ni Katyń­skiej i upa­mięt­nie­niu ofiar.

Taką moty­wa­cję mie­li człon­ko­wie Towa­rzy­stwa Zachę­ty Kul­tu­ry w Kato­wi­cach Muzeum w Gli­wi­cach oraz tam­tej­szej Rodzi­ny Katyń­skiej. Przed­sta­wia ona bio­gra­my 186 funk­cjo­na­riu­szy Kor­pu­su Poli­cji Woje­wódz­twa Ślą­skie­go, sfor­mu­ło­wa­nych na pod­sta­wie doku­men­tów i ankiet wypeł­nia­nych przez rodzi­ny zamor­do­wa­nych jeń­ców wojen­nych. Była to ogrom­na i bar­dzo potrzeb­na praca.

W tam­tym cza­sie wszy­scy zain­te­re­so­wa­ni losem ofiar Zbrod­ni Katyń­skiej mie­li już do dys­po­zy­cji monu­men­tal­ne dzie­ło Jędrze­ja Tuchol­skie­go Mord w Katy­niu z 1991 roku, któ­re zawie­ra­ło ogrom­ną ilość bio­gra­mów zamor­do­wa­nych w 1940 roku pol­skich jeń­ców, jed­nak­że infor­ma­cje na ich temat były poda­ne skró­to­wo. Nie może to dzi­wić ze wzglę­du na roz­mia­ry dzieła.

Cie­ka­wa ini­cja­ty­wa, któ­ra dopro­wa­dzi­ła do powsta­nia Księ­gi katyń­skiej. Część 1: Ostasz­ków, nie docze­ka­ła się kon­ty­nu­acji, mimo pla­nów dal­szych publi­ka­cji, któ­re zosta­ły zapre­zen­to­wa­ne we Wstę­pie. Przy­czy­ną tego fak­tu była praw­do­po­dob­nie zapo­wiedź powsta­nia Ksiąg Cmen­tar­nych, zawie­ra­ją­cych bio­gra­my jeń­ców obo­zów spe­cjal­nych NKWD, a w okre­sie póź­niej­szym rów­nież więź­niów zachod­niej Ukra­iny i Bia­ło­ru­si. Księ­gi Cmen­tar­ne wyda­no w latach: 2000 (Katyń), 2003 (Char­ków), 2006 (Mied­no­je) i 2015 (Bykow­nia).

Według mojej opi­nii fakt, że Towa­rzy­stwo Zachę­ty Kul­tu­ry w Kato­wi­cach Muzeum w Gli­wi­cach oraz Rodzi­na Katyń­ska zanie­cha­ły dal­szych publi­ka­cji w oma­wia­nej serii, sta­no­wi dużą szko­dę dla budo­wa­nia pamię­ci o ofia­rach zbrod­ni z 1940 roku. Publi­ka­cje tego typu były i są potrzeb­ne, ponie­waż przy­bli­ża­ją syl­wet­ki osób, któ­rych dzie­je w wyda­niach zbior­czych poda­ne są skrótowo.

Dla pod­kre­śle­nia moich słów, chciał­bym poni­żej porów­nać w trzech róż­nych źró­dłach bio­gra­fię Fran­cisz­ka Kosta, zamor­do­wa­ne­go w 1940 roku w Kali­ni­nie i pocho­wa­ne­go w Miednoje.

Tak przed­sta­wia się ona we wspo­mnia­nym dzie­le Jędrze­ja Tuchol­skie­go Mord w Katy­niu: „Kost Fran­ci­szek. Ur. 10.9.1886, s. Paw­ła i Mał­go­rza­ty. St. Przod. PP, woje­wódz­ka komen­da Kato­wi­ce, wydział bez­pie­czeń­stwa, powsta­niec śląski”.

Nie­co szer­sza bio­gra­fia znaj­du­je się w wyda­nej w 2006 roku Księ­dze Cmen­tar­nej Mied­no­je: „St. przod. PWŚl. Fran­ci­szek KOST s. Paw­ła i Mał­go­rza­ty z Popie­la­rzów, ur. 10 IX 1886 w Kamion­ce. Czło­nek POW GŚl. od 15 II 1919 do 31 VII 1921. Uczest­nik powstań ślą­skich. Od 1 VIII 1921 do 18 VI 1922 w SGmin., potem w PWŚl. w Komis. Szar­lej pow. świę­to­chło­wic­ki, następ­nie w Kato­wi­cach – od 15 VI 1924 w Komis. w Zawo­dziu jako refer. inwi­gi­la­cyj­no-pości­go­wy Eksp. PPo­lit. (od 30 IX 1926 w Wydz. Śledcz.). Od 1 V 1933 w Kdzie Rez. w dys­po­zy­cji ppo­lit. i Wydz. Bez­pie­czeń­stwa Publicz­ne­go Ślą­skie­go Urzę­du Woje­wódz­kie­go i tam nadal we wrze­śniu 1939. Odzn. BKZ, MN”.

Infor­ma­cja na temat nasze­go boha­te­ra Księ­dze katyń­skiej. Część 1: Ostasz­ków jest  dużo szer­sza: „KOST FRANCISZEK, syn Paw­ła i Mał­go­rza­ty z d. Popie­larz, ur. 10 wrze­śnia 1886 r. w Kamion­ce k/Mikolowa, pow. Psz­czy­na. Uczest­nik powstań ślą­skich, czyn­ny czło­nek POW Gór­ne­go Ślą­ska od 15 lute­go 1919 do 31 lip­ca 1921 r., wcze­śniej słu­żył w armii nie­miec­kiej. Star­szy przo­dow­nik Poli­cji Woje­wódz­twa Ślą­skie­go, nr służ­bo­wy 1218. Pra­co­wał począt­ko­wo na pla­ców­ce w Szar­le­ju, pow. Świę­to­chło­wi­ce, Kato­wi­cach-Zawo­dziu i Dyrek­cji Poli­cji w Kato­wi­cach. Od 15 czerw­ca 1924 r. był refe­ren­tem inwi­gi­la­cyj­no-pości­go­wym Agen­tu­ry Infor­ma­cyj­nej w Kato­wi­cach. We wrze­śniu 1926 r. dys­kry­mi­no­wa­ny za poglą­dy i posta­wę wobec zama­chu J. Pił­sud­skie­go zde­gra­do­wa­ny i zawie­szo­ny w czyn­no­ściach służ­bo­wych. Zmu­szo­ny do ponow­ne­go zło­że­nia egza­mi­nu na poste­run­ko­we­go, pra­co­wał w bry­ga­dzie poli­tycz­nej Ślą­skie­go Urzę­du Śled­cze­go, prze­nie­sio­ny w maju 1933 r. do Komen­dy Rezer­wy w ran­dze przo­dow­ni­ka. Awan­so­wa­ny na star­sze­go przo­dow­ni­ka został odde­le­go­wa­ny do Wydzia­łu Bez­pie­czeń­stwa Publicz­ne­go w Ślą­skim Urzę­dzie Woje­wódz­kim, gdzie pra­co­wał do wybu­chu woj­ny świa­to­wej. Ewa­ku­owa­ny wraz z inny­mi na Wschód, dostał się do nie­wo­li sowiec­kiej, osa­dzo­ny w Obo­zie w Ostasz­ko­wie. Stam­tąd wywie­zio­ny na pod-sta­wie listy NKWD nr 044/1 z 22 kwiet­nia 1940 r., nr archiw. 252, poz. 33, nr tecz­ki 852 do Kali­ni­na, gdzie został zamor­do­wa­ny i praw­do­po­dob­nie pocho­wa­ny w Mied­no­je. Pozo­sta­wił w Katowicach—Bogucicach żonę Roza­lię z d. Orschu­lik z dzieć­mi. Odzna­czo­ny pośmiert­nie w roku 1991, Meda­lem Za Udział w Woj­nie Obron­nej 1939 i w roku 1993, Krzy­żem Kam­pa­nii Wrze­śnio­wej 1939”.

Opi­sy­wa­na publi­ka­cja jest jed­ną z wie­lu ini­cja­tyw podej­mo­wa­nych przez Rodzi­ny Katyń­skie samo­dziel­nie lub w koope­ra­cji z róż­ny­mi insty­tu­cja­mi w celu upa­mięt­nie­nia swo­ich bli­skich, zamor­do­wa­nych w 1940 roku. Powsta­ło wie­le publi­ka­cji, przed­sta­wia­ją­cych syl­wet­ki ofiar zbrod­ni sowiec­kich. Kil­ka lat temu, mimo skrom­nych środ­ków, Fede­ra­cja Rodzin Katyń­skich wzię­ła na sie­bie trud zbu­do­wa­nia i roz­wi­ja­nia apli­ka­cji NASI BLISCY. W Inter­ne­cie nie ist­nie­ją ogra­ni­cze­nia, jakie wią­żą się z dru­kiem publi­ka­cji, więc tam infor­ma­cje, ska­ny zdjęć i doku­men­tów mogą być pre­zen­to­wa­ne bez oglą­da­nia się na kosz­ty. Pod­wa­li­ny pod tę dzia­łal­ność poło­ży­ły publi­ka­cje, takie jak Księ­ga katyń­ska. Część 1: Ostasz­ków.

Opra­co­wał Mate­usz Zemla