Autor

Tytuł

Tade­usz Pieńkowski

Zbrod­nia katyńska

Kapi­tan Ludwik Pień­kow­ski – ojciec Tade­usza, auto­ra oma­wia­nej publi­ka­cji – był ofi­ce­rem Woj­ska Pol­skie­go wię­zio­nym w Sta­ro­biel­sku. Tak jak tysią­ce innych woj­sko­wych – został zamor­do­wa­ny w 1940 roku w Char­ko­wie, w wię­zie­niu NKWD, a jego szcząt­ki spo­czy­wa­ją w zbio­ro­wych mogi­łach nie­da­le­ko osa­dy Pia­ti­chat­ki. Tade­usz Pień­kow­ski zade­dy­ko­wał swo­ją pra­cę Zbrod­nia katyń­ska pamię­ci ojca.

Książ­ka Pień­kow­skie­go ma for­mę albu­mu z tek­sta­mi w czte­rech języ­kach – pol­skim, angiel­skim, nie­miec­kim i rosyj­skim – umiesz­czo­ny­mi rów­no­le­gle w kolum­nach. Album jest wyni­kiem dłu­go­let­nich stu­diów auto­ra nad tema­tem Zbrod­ni Katyń­skiej – sta­no­wi swo­iste kom­pen­dium wie­dzy o tym ludo­bój­stwie. Jak zauwa­ża we wstę­pie prof. dr hab. Woj­ciech Mater­ski, „zamie­rze­niem Auto­ra było przy­go­to­wa­nie takiej publi­ka­cji, któ­ra była­by komu­ni­ka­tyw­na nie tyl­ko dla Czy­tel­ni­ków mają­cych pod­sta­wo­wą wie­dzę o tema­cie, ale tak­że dla osób mało, a nawet wca­le w nim nie zorien­to­wa­nych”. Sam Autor z kolei ma nadzie­ję, że jego publi­ka­cja „przy­czy­ni się do zacho­wa­nia w pamię­ci wie­lu ludzi w Pol­sce i na Świe­cie wie­dzy o tej zbrod­ni, któ­ra tak bole­śnie dotknę­ła ponad 22 000 rodzin polskich”.

Zasad­ni­czą część albu­mu sta­no­wi roz­pi­sa­na szcze­gó­ło­wo chro­no­lo­gia spra­wy katyń­skiej – poczy­na­jąc od krót­kie­go omó­wie­nia mię­dzy­na­ro­do­wej sytu­acji poli­tycz­nej tuż przed wybu­chem II woj­ny świa­to­wej, przez począ­tek samej woj­ny, inter­no­wa­nie pol­skich ofi­ce­rów po 17 wrze­śnia 1939 roku, po decy­zję człon­ków WKP(b) ZSRR z 5 mar­ca 1940 roku o wymor­do­wa­niu osa­dzo­nych w obo­zach na tere­nie ZSRR pol­skich jeń­ców, aż do szcze­gó­ło­we­go opi­su wywó­zek i miejsc kaź­ni. Dalej autor wspo­mi­na o odna­le­zie­niu przez nazi­stów maso­wych gro­bów w 1943 roku, pierw­szych eks­hu­ma­cjach i iden­ty­fi­ka­cji ciał. Szcze­gó­ło­wo oma­wia rów­nież powo­jen­ne losy spra­wy katyń­skiej – śledz­two rosyj­skie z 1990 roku, któ­re – pro­wa­dzo­ne przez rosyj­ską pro­ku­ra­tu­rę czter­na­ście lat – zosta­ło umo­rzo­ne 14 wrze­śnia 2004 roku – „spra­wa kar­na zosta­je zamknię­ta ze wzglę­du na nie­stwier­dze­nie prze­stęp­stwa. Fakt ludo­bój­stwa na naro­dzie pol­skim nie miał miej­sca ani na pozio­mie pań­stwo­wym, ani w sen­sie praw­nym” – autor cytu­je sło­wa głów­ne­go pro­ku­ra­to­ra woj­sko­we­go Rosji Alek­san­dra Sawien­ko­wa. W odpo­wie­dzi na umo­rze­nie przez Rosję śledz­twa w spra­wie Katy­nia stro­na pol­ska – repre­zen­to­wa­na przez pro­ku­ra­tu­rę Insty­tu­tu Pamię­ci Naro­do­wej – roz­po­czę­ła 30 listo­pa­da 2004 roku wła­sne śledz­two, któ­re do momen­tu wyda­nia publi­ka­cji (2010) nie zosta­ło jesz­cze zakończone.

Kolej­ną część albu­mu sta­no­wią prze­dru­ki archi­wal­nych doku­men­tów, sta­no­wią­cych pora­ża­ją­ce świa­dec­two dro­bia­zgo­wo zapla­no­wa­nej i prze­pro­wa­dzo­nej maso­wej akcji likwi­da­cji pol­skich ofi­ce­rów. Autor kolej­ny raz przy­ta­cza decy­zję człon­ków WKP(b) ZSRR z 5 mar­ca 1940 roku, na mocy któ­rej bez sądu i wyro­ku ska­zu­ją­ce­go NKWD roz­po­czę­ła likwi­da­cję ofi­ce­rów. Dalej w albu­mie pomiesz­czo­ne zosta­ją roz­ka­zy o prze­trans­por­to­wa­niu jeń­ców z wię­zień tak zwa­nej Zachod­niej Ukra­iny i Bia­ło­ru­si do wię­zień cen­tral­nych ZSRR oraz – wymie­nie­ni zosta­ją z imie­nia i nazwi­ska sygna­ta­riu­sze decy­zji oraz jej wyko­naw­cy. Ich syl­wet­ki autor szcze­gó­ło­wo oma­wia w dal­szej czę­ści albu­mu (są tu zarów­no Sta­lin, Beria, Moło­tow, jak i ofi­ce­ro­wie NKWD odpo­wie­dzial­ni za wyko­na­nie wyro­ków). W oczy kłu­je fakt, że żaden z wymie­nio­nych człon­ków Biu­ra Poli­tycz­ne­go oraz NKWD nie został uka­ra­ny za zbrod­nie na pol­skich ofi­ce­rach, mimo że część katów doży­ła lat dzie­więć­dzie­sią­tych XX wieku.

Syl­wet­ki sowiec­kich zbrod­nia­rzy i histo­rię jeń­ców autor prze­pla­ta roz­dzia­ła­mi, w któ­rych poda­je wykaz doku­men­tów, gdzie wymie­nio­ne są nazwi­ska pol­skich ofiar obo­zów w Koziel­sku, Sta­ro­biel­sku, Ostasz­ko­wie, czy kalen­da­rium dat prze­ka­zy­wa­nia Pol­sce nie­któ­rych waż­nych doku­men­tów o Zbrod­ni Katyń­skiej, aż po „selek­tyw­ny wykaz lite­ra­tu­ry” na temat Katynia.

Album zaopa­trzo­ny został tak­że w archi­wal­ne foto­gra­fie, mapy czy prze­dru­ki doku­men­tów doty­czą­cych spra­wy Katy­nia, co sta­no­wi nie­ja­ko uzu­peł­nie­nie pomiesz­czo­nych tam tekstów.

Opra­co­wa­ła Mał­go­rza­ta Walendowska