Trud­no jed­no­znacz­nie i cało­ścio­wo usto­sun­ko­wać się do oma­wia­ne­go nume­ru „Biu­le­ty­nu Infor­ma­cyj­ne­go”, gdyż każ­dy z tek­stów w nim zawar­tych sta­no­wi auto­no­micz­ne dzie­ło, któ­re może być róż­nie odbie­ra­ne. Nie­któ­re z nich uwa­żam za nie­zwy­kle war­to­ścio­we i war­te pole­ce­nia, inne skła­nia­ją do polemiki.

Numer poka­zu­je współ­cze­sne­mu czy­tel­ni­ko­wi sytu­ację, kie­dy wła­dze ówcze­sne­go Związ­ku Radziec­kie­go przy­zna­ły się już co praw­da do odpo­wie­dzial­no­ści za zbrod­nię, ale wciąż – jak pod­kre­śla­no – blo­ko­wa­no histo­ry­kom i dzien­ni­ka­rzom dostęp do archi­wów i mate­ria­łów, ujaw­nia­ją­cych szcze­gó­ły tra­ge­dii z 1940 roku.

Na 39. numer wyda­wa­ne­go w Kra­ko­wie „Biu­le­ty­nu Katyń­skie­go” skła­da się zróż­ni­co­wa­ny zbiór tek­stów: komu­ni­ka­ty, oświad­cze­nia, arty­ku­ły, kore­spon­den­cje, recenzje.

Na 43 numer wyda­wa­ne­go w Kra­ko­wie „Biu­le­ty­nu Katyń­skie­go” skła­da­ją się oświad­cze­nia, arty­ku­ły, kore­spon­den­cje, recen­zje, wybór infor­ma­cji oraz życio­rys Simo­na Schocheta.

W nocie Od redak­cji w nume­rze dzie­sią­tym „Biu­le­ty­nu Katyń­skie­go”, któ­ry uka­zał się w stycz­niu 1980 roku, czy­ta­my, że jedy­nym celem pra­cy Redak­cji jest „danie świa­dec­twa praw­dzie. Przy­bli­że­nie i una­ocz­nie­nie tej praw­dy przede wszyst­kim wła­sne­mu społeczeństwu.

W kwiet­niu 1980 roku, w czter­dzie­stą rocz­ni­cę katyń­skie­go mor­du uka­zał się trzy­na­sty, spe­cjal­ny numer „Biu­le­ty­nu Katyń­skie­go”. Numer ten róż­ni się od pozo­sta­łych, do tej pory wyda­nych tomów. Nie znaj­dzie­my w nim ani kalen­da­rium, ani biblio­gra­fii katyńskiej.

Chęć infor­mo­wa­nia na bie­żą­co opi­nii publicz­nej na temat zbrod­ni doko­na­nej na pol­skich ofi­ce­rach w Katy­niu stoi u pod­staw powo­ła­nia do życia w 1978 roku Insty­tu­tu Katyń­skie­go w Pol­sce. Insty­tut – od począt­ku dzia­ła­jąc taj­nie, bez zgo­dy władz PRL – gro­ma­dził wszel­kie dostęp­ne mate­ria­ły na temat Zbrod­ni Katyń­skiej, publi­ku­jąc je na bie­żą­co w „Biu­le­ty­nie Katyńskim”.

W kwiet­niu 1980 roku, obok nume­ru spe­cjal­ne­go, uka­zał się czter­na­sty tom „Biu­le­ty­nu Katyń­skie­go”, perio­dy­ku, któ­ry nie­prze­rwa­nie od kwiet­nia 1979 roku publi­ko­wa­ny był przez Insty­tut Katyń­ski w Pol­sce. Jed­nym z celów Insty­tu­tu – i zara­zem „Biu­le­ty­nu” – było doku­men­to­wa­nie mate­ria­łów doty­czą­cych Zbrod­ni Katyń­skiej oraz przy­bli­ża­nie tej wie­dzy czytelnikom.

W nume­rze czter­dzie­stym czwar­tym wycho­dzą­ce­go od 1979 roku „Biu­le­ty­nu Katyń­skie­go” zna­la­zło się dzie­więć tek­stów, dwie recen­zje, apel w spra­wie pomni­ków oraz wspo­mnie­nie księ­dza Leona Musie­la­ka. Całość otwie­ra inte­re­su­ją­cy dia­log – Sta­ni­sław M. Jan­kow­ski w roz­mo­wie z Jędrze­jem Tuchol­skim (ówcze­snym wice­dy­rek­to­rem Cen­tral­ne­go Archi­wum MSWiA) pró­bu­je dowie­dzieć się, cze­go nadal nie wie­my o Zbrod­ni Katyńskiej.

Numer czwar­ty, wyda­ny w lip­cu 1979 roku, zawie­ra kolej­ne mate­ria­ły na temat pomor­do­wa­nych pol­skich ofi­ce­rów. W nume­rze znaj­du­je się obszer­na rela­cja z badań Spe­cjal­nej Komi­sji Śled­czej powo­ła­nej przez 82. Kon­gres Sta­nów Zjed­no­czo­nych w 1951 roku. Komi­sja ta mia­ła na celu usta­le­nie win­ne­go popeł­nio­nej na pol­skich ofi­ce­rach zbrod­ni, oraz – jako dru­gi punkt – usta­le­nie, kto i dla­cze­go ukry­wał fak­ty na temat Katy­nia przed ame­ry­kań­ską opi­nią publiczną.

Numer siód­my, któ­ry uka­zał się w paź­dzier­ni­ku 1979 roku, zawie­ra m.in. ostat­nią część katyń­skiej biblio­gra­fii. Redak­cja zastrze­gła sobie jed­nak, że w mia­rę uka­zy­wa­nia się kolej­nych tytu­łów – w Pol­sce i na świe­cie – będzie je publi­ko­wać. Znacz­ną część nume­ru zaj­mu­je kaza­nie wygło­szo­ne przez bisku­pa Wła­dy­sła­wa Rubi­na pod­czas poświę­ce­nia pomni­ka katyń­skie­go w Lon­dy­nie, 18 wrze­śnia 1976 roku.

Zasad­ni­czą część nume­ru sta­no­wi jed­nak wyimek z pra­cy bry­tyj­skie­go pisa­rza Louisa Fit­zGib­bo­na Katyń – triumf Sza­ta­na (ory­gi­nal­ny tytuł Katyn – Triumph of Evil), wyda­nej w Dubli­nie w 1975 roku. Redak­cja zwra­ca uwa­gę na roz­wa­ża­nia doty­czą­ce mię­dzy­na­ro­do­wej sytu­acji poli­tycz­nej lat dwu­dzie­stych i trzy­dzie­stych, pod­kre­śla­jąc dwo­istość postrze­ga­nia pol­skiej spra­wy w 1939 roku (i póź­niej) przez Sowietów.

Tom otwie­ra krót­ki tekst Andrze­ja Rybic­kie­go poświę­co­ny uro­czy­sto­ści otwar­cia (17 czerw­ca 2000) cmen­ta­rza w Char­ko­wie, w par­ku leśnym w Pia­ti­chat­kach, gdzie wio­sną 1940 roku cho­wa­no cia­ła pomor­do­wa­nych w Char­ko­wie jeń­ców z obo­zu w Sta­ro­biel­sku. Są też mate­ria­ły doty­czą­ce cmen­ta­rza katyń­skie­go otwar­te­go 28 lip­ca 2000 i cmen­ta­rza w Mied­no­je (2 wrze­śnia 2000), gdzie spo­czy­wa­ją ofia­ry obo­zu w Ostaszkowie.

II numer spe­cjal­ny „Biu­le­ty­nu Katyń­skie­go”, opu­bli­ko­wa­ny w roku 2000 przez Insty­tut Katyń­ski w Pol­sce, sta­no­wi prze­druk nume­rów 16–32, któ­re uka­zy­wa­ły się w latach 1980–1981 i koja­rzyć je moż­na z okre­sem pierw­szej Soli­dar­no­ści. Redak­cja zde­cy­do­wa­ła się na (nie­mal cało­ścio­we) powtó­rze­nie ówcze­snych tek­stów, zachę­co­na przez czy­tel­ni­ków i czy­tel­nicz­ki, któ­rym kie­dyś nie uda­ło się dostać „Biu­le­ty­nu”, wyda­wa­ne­go jako publi­ka­cja bez­de­bi­to­wa, w bar­dzo ogra­ni­czo­nych nakładach.

Numer ósmy „Zeszy­tów Katyń­skich”, noszą­cy tytuł Ku cmen­ta­rzom pol­skim w Katy­niu, Mied­no­je, Char­ko­wie, został poświę­co­ny nie­mal w cało­ści zagad­nie­niom zwią­za­nym z cmen­ta­rza­mi, któ­re są nie tyl­ko miej­scem spo­czyn­ku, nie tyl­ko nawet mate­rial­nym nośni­kiem pamię­ci (o jed­nost­kach), ale tak­że mate­rial­nym świa­dec­twem wyda­rzeń zwią­za­nych z wal­ką i męczeństwem.

Publi­ka­cja zbio­ro­wa, zawie­ra­ją­ca m.in. ana­li­zy doku­men­tów zwią­za­nych z wkro­cze­niem Armii Czer­wo­nej 17 wrze­śnia 1939, sytu­ację pol­skich jeń­ców wojen­nych, dowo­dy na sko­or­dy­no­wa­ne dzia­ła­nia hitle­row­skich i sowiec­kich oku­pan­tów oraz opi­sy dzia­łal­no­ści współ­cze­snych insty­tu­cji zaj­mu­ją­cych się pie­lę­gno­wa­niem pamię­ci o Zbrod­ni Katyńskiej.

Auto­rem pierw­sze­go tek­stu zamiesz­czo­ne­go w nume­rze pięt­na­stym „Zeszy­tów Katyń­skich” – wyda­wa­nych dzię­ki dota­cji Rady Ochro­ny Pamię­ci Walk i Męczeń­stwa (nie­ist­nie­ją­cej od 2016 roku) – jest ówcze­sny biskup polo­wy Woj­ska Pol­skie­go, Leszek Sła­woj Głódź. Biskup przy­bli­ża histo­rię katyń­skiej iko­ny, wyrzeź­bio­nej przez jed­ne­go z zamor­do­wa­nych w lesie katyń­skim ofi­ce­rów – Hen­ry­ka Gorze­chow­skie­go. Gorze­chow­ski stwo­rzył wize­ru­nek Mat­ki Boskiej na kawał­ku desecz­ki ode­rwa­nym od pry­czy, dla swo­je­go syna – Hen­ry­ka juniora.

W pierw­szym tek­ście szes­na­ste­go nume­ru „Zeszy­tów Katyń­skich” ówcze­sny biskup polo­wy Woj­ska Pol­skie­go Leszek Sła­woj Głódź przy­bli­ża histo­rię iko­ny katyń­skiej. Uprosz­czo­ny wize­ru­nek Mat­ki Boskiej Ostro­bram­skiej wyrzeź­bił na sosno­wej desecz­ce ode­rwa­nej z obo­zo­wej pry­czy Hen­ryk Gorze­chow­ski dla swo­je­go syna, tak­że Hen­ry­ka, 28 lute­go 1940 roku, na dzień uro­dzin juniora.

Pośród dwu­na­stu arty­ku­łów tomu czy­tel­nik odnaj­dzie mię­dzy inny­mi pra­ce zmar­łe­go nie­daw­no (maj 2020) archi­wi­sty Bole­sła­wa Wosz­czyń­skie­go, ofia­ry kata­stro­fy smo­leń­skiej Boże­ny Łojek, kie­row­ni­ka kusto­sza w Muzeum Katyń­skim Sła­wo­mi­ra Z. Frąt­cza­ka, a tak­że filo­zo­fów i teo­lo­gów, na przy­kład Tade­usza Gada­cza i Lesz­ka Kołakowskiego.

Pozy­cja prze­zna­czo­na dla czy­tel­ni­ków orien­tu­ją­cych się w tema­cie, któ­rzy chcą poznać for­mal­no-praw­ne skut­ki Zbrod­ni Katyń­skiej, a szcze­gól­nie pro­ble­my z rze­tel­nym przed­sta­wia­niem fak­tów z nią zwią­za­nych i pozy­ski­wa­niem mate­ria­łów źró­dło­wych. God­na pole­ce­nia magi­stran­tom oraz przy­szłym dok­to­ran­tom, poszu­ku­ją­cym tema­tu pra­cy, gdyż zawie­ra biblio­gra­fię katyń­ską z lat 2000–2004, a tak­że mate­ria­ły do biblio­gra­fii tak zwa­ne­go „Anty-Katy­nia”.

W nume­rze 22 „Zeszy­tów Katyń­skich” zna­la­zło się trzy­na­ście tek­stów, z cze­go więk­szość doty­czy prze­wod­nie­go tema­tu nume­ru, czy­li spo­so­bu, w jaki o Zbrod­ni Katyń­skiej myślą i piszą współ­cze­śni Rosja­nie. Trze­ba w tym miej­scu przy­po­mnieć, że publi­ka­cja odwo­łu­je się do cza­su, kie­dy w Fede­ra­cji Rosyj­skiej jesz­cze mogły ofi­cjal­nie dzia­łać nie­za­leż­ne orga­ni­za­cje poza­rzą­do­we, któ­re od lat dzie­więć­dzie­sią­tych zro­bi­ły wie­le, aby do świa­do­mo­ści Rosjan prze­bi­ła się praw­da o Katyniu.

Dwu­dzie­sty czwar­ty numer „Zeszy­tów Katyń­skich” wyda­wa­ny przez Nie­za­leż­ny Komi­tet Histo­rycz­ny Bada­nia Zbrod­ni Katyń­skiej Pol­ska Fun­da­cja Katyń­ska, opu­bli­ko­wa­ny jesz­cze przed kata­stro­fą smo­leń­ską, krą­ży wokół trzech zagad­nień naro­du, pań­stwa i rodzi­ny. W „Zeszy­cie” pomiesz­czo­no sie­dem­na­ście tek­stów, z cze­go trzy sta­no­wią doku­men­ty i mate­ria­ły, czte­ry prze­mó­wie­nia oraz homi­lia, pozo­sta­ła część to w więk­szo­ści regu­lar­ne opra­co­wa­nia o sze­ro­kiej roz­pię­to­ści tematycznej.