W Biblio­gra­fii Katyń­skiej oprócz opra­co­wań histo­rycz­nych i ksią­żek repor­ter­skich swo­je miej­sce zna­la­zły tak­że tek­sty lite­rac­kie, opar­te na losach ofiar sowiec­kich zbrod­ni i ich rodzin. W tej gru­pie ksią­żek mie­ści się tak­że Post mor­tem Andrze­ja Mular­czy­ka. To nie­ty­po­wa powieść: sta­ła się kan­wą do sce­na­riu­sza prze­ło­mo­we­go fil­mu Katyń Andrze­ja Waj­dy, sta­no­wi ponie­kąd jego uzu­peł­nie­nie, dopeł­nia wąt­ki i pozwa­la na jesz­cze bar­dziej indy­wi­du­al­ne roz­wa­ża­nia (bo nie­pod­da­ne suge­styw­nej nar­ra­cji filmowej).

Album ten został pomy­śla­ny jako doda­tek i zara­zem mate­riał pro­mo­cyj­ny fil­mu Andrze­ja Waj­dy Katyń, wydaw­nic­two to sta­no­wi jed­nak osob­ne, bar­dzo uda­ne dzie­ło, któ­re zasłu­gu­je na to by, być czy­ta­ne, ana­li­zo­wa­ne i podziwiane.

Czy war­to czy­tać pro­pa­gan­do­we książ­ki-relik­ty minio­nej epo­ki? Czy war­to poświę­cić czas dla takich publi­ka­cji, któ­re są kłam­li­we i obraź­li­we – ale zara­zem mistrzow­sko spro­ku­ro­wa­ne? Czy tego typu pra­ce nale­ży zosta­wić wyłącz­nie histo­ry­kom, zaj­mu­ją­cym się dys­kur­sem daw­nej epo­ki? Nie­ste­ty, oka­zu­je się, że nale­ży je czy­tać, przy­swa­jać i ana­li­zo­wać na nowo, ponie­waż poja­wia­ją się kolej­ne poko­le­nia osób, któ­re bar­dzo chcą wie­rzyć, że te „dzie­ła” są prawdziwe.

Mono­gra­fie zwią­za­ne ze Zbrod­nią Katyń­ską czę­sto są do sie­bie podob­ne. Zda­rza­ją się jed­nak chlub­ne wyjąt­ki. Jed­nym z nich jest pra­ca Euge­nii Maresch, Katyń 1940. Dowo­dy zdra­dy Zacho­du: doku­men­ty z bry­tyj­skich archi­wów. Pra­ca ta jest nie­zwy­kle ory­gi­nal­na, przy tym pisa­na z zacho­wa­niem rze­tel­no­ści, jaka zawsze powin­na obo­wią­zy­wać historyka.

Spra­wa katyń­ska sta­no­wi nie­zwy­kle istot­ny wątek wspo­mnień Cza­sy woj­ny autor­stwa Fer­dy­nan­da Goetla. Sław­ny pisarz był bowiem jed­nym ze świad­ków eks­hu­ma­cji, jaka była prze­pro­wa­dzo­na w 1943 roku z inspi­ra­cji hitle­row­skich Niem­ców, któ­rzy pod Smo­leń­skiem odkry­li maso­we gro­by tysię­cy Pola­ków. Mimo swo­jej nie­chę­ci do oku­pan­tów, Goetel doszedł do wnio­sku, że zbrod­nia zosta­ła doko­na­na przez służ­by ZSRR. Ten osąd miał nie­ba­ga­tel­ne zna­cze­nie dla kształ­to­wa­nia przed­sta­wie­nia spra­wy katyń­skiej zarów­no w oczach opi­nii publicz­nej, jak i przed­sta­wi­cie­li legal­nych pol­skich władz.

Wśród ludzi pió­ra mie­rzą­cych się z tema­ta­mi doty­czą­cy­mi tra­gicz­nych wyda­rzeń pol­skiej histo­rii XX wie­ku Jacek Trzna­del zaj­mu­je szcze­gól­ne miej­sce. Posia­da też naj­wyż­sze kwa­li­fi­ka­cje do two­rze­nia lite­ra­tu­ry roz­li­cze­nio­wej (choć prze­cież nie obej­mu­je jej żad­na cer­ty­fi­ka­cja). Jest pro­fe­so­rem lite­ra­tu­ro­znaw­stwa zwią­za­nym mię­dzy inny­mi z Insty­tu­tem Badań Lite­rac­kich i pary­ską Sorboną.

W obrę­bie pol­skie­go piśmien­nic­twa na temat Zbrod­ni Katyń­skiej bro­szu­ra pod­pi­sa­na pseu­do­ni­ma­mi zaj­mu­je szcze­gól­ne miej­sce. To nie tyl­ko pre­kur­sor­ska pró­ba przy­bli­że­nia kra­jo­wym czy­tel­ni­kom praw­dy o Katy­niu, ale rów­nież doku­ment walk o praw­dę i pozna­nie peł­ni histo­rii XX wieku.

Wśród ofiar Zbrod­ni Katyń­skiej zna­la­zły się tak­że oso­by zwią­za­ne z zie­mią ryb­nic­ko-wodzi­sław­ską. Książ­ka pre­zen­tu­je losy wybra­nych osób, któ­re pocho­dzi­ły wła­śnie z tego tere­nu lub przed woj­ną tam mieszkały.

Lek­tu­rę ksią­żek Józe­fa Mac­kie­wi­cza moż­na pole­cić wszyst­kim zain­te­re­so­wa­nym nie tyl­ko zbrod­nia­mi sowiec­ki­mi, ale losa­mi Pol­ski w XX wie­ku w całej ich dra­ma­tycz­nej, choć zara­zem fascy­nu­ją­cej złożoności.

Krót­ki tekst ame­ry­kań­skie­go dzien­ni­ka­rza, uka­zu­ją­cy jego wal­kę o przy­wró­ce­nie pamię­ci o Zbrod­ni Katyń­skiej na tere­nie Sta­nów Zjed­no­czo­nych. Nie­rów­na wal­ka, jaką samot­nie roz­po­czął z insty­tu­cja­mi nie­chęt­ny­mi ujaw­nia­niu praw­dy na temat oko­licz­no­ści śmier­ci pol­skich jeń­ców wojen­nych w Katy­niu, oka­za­ła się zwycięska.

Anto­lo­gia Krzyk o świ­cie. Katyń w poezji to waż­ny tytuł w Biblio­gra­fii Katyń­skiej. Przede wszyst­kim dla­te­go, że roz­sze­rza kor­pus zawar­tych w niej tek­stów, zwy­kle nauko­wych lub popu­la­ry­za­tor­skich. A prze­cież pamię­ci histo­rycz­nej, świa­do­mo­ści oko­licz­no­ści i pro­ce­sów, w jakich powsta­ła współ­cze­sna pol­ska toż­sa­mość, nie da się budo­wać wyłącz­nie w opar­ciu o wie­dzę faktograficzną.

Spod Czę­sto­cho­wy do Koziel­ska to zbiór rodzin­nych wspo­mnień wojen­nych autor­stwa sale­zja­ni­na, księ­dza Leona Musie­la­ka, jego sio­stry Wła­dy­sła­wy oraz bra­ta Anto­nie­go, uczest­ni­ka woj­ny pol­sko-bol­sze­wic­kiej i kam­pa­nii wrze­śnio­wej. Publi­ka­cja jest cie­ka­wym i poucza­ją­cym opi­sem histo­rii rodzi­ny dotknię­tej okru­cień­stwem histo­rii XX wie­ku. W poczet Biblio­gra­fii Katyń­skiej włą­cza ją jeden z roz­dzia­łów Otar­łem się o Katyń, doty­czą­cy wojen­nych losów księ­dza Leona Musielaka.

Nie­zwy­kle war­to­ścio­wa książ­ka, wyda­na dzię­ki wysił­ko­wi przed­sta­wi­cie­li Sto­wa­rzy­sze­nia Rodzi­ny Katyń­skiej w Olsztynie.

Zbiór repor­ta­ży Pio­tra Gabry­ela Katyń w pół dro­gi skła­da się z kil­ku opo­wie­ści o nie­zwy­kłych życio­ry­sach wpi­su­ją­cych się w pol­ską histo­rię XX wie­ku. Choć spra­wy Katy­nia doty­czy jedy­nie tytu­ło­wy tekst, to kore­spon­du­je on z pozo­sta­ły­mi, któ­re miesz­czą się w polu tema­tów „roz­li­cze­nio­wych” podej­mo­wa­nych przez dru­gi obieg, a w koń­co­wych latach PRL oraz pierw­szych wol­nej Pol­ski coraz śmie­lej poru­sza­nych przez gro­no histo­ry­ków i dziennikarzy.

Zbiór Katyń. Wier­sze Pio­tra Rybiń­skie­go nale­ży do kate­go­rii „poezji na waż­ne tema­ty”. Wedle autor­skie­go zamy­słu ma słu­żyć pamię­ci oso­bi­stej oraz publicz­ne­mu uczcze­niu ofiar wojen­nych zbrod­ni popeł­nio­nych przez Sowie­tów na oby­wa­te­lach polskich.

Pra­ca opo­wia­da o docho­dze­niu, jakie 25 czerw­ca 1945 roku wła­dza komu­ni­stycz­na wsz­czę­ła prze­ciw­ko Fer­dy­nan­do­wi Goetlo­wi, Jano­wi Emi­lo­wi Skiw­skie­mu, Maria­no­wi Wodziń­skie­mu oraz Fran­cisz­ko­wi Pro­chow­ni­ko­wi. Książ­ka skła­da się z dwóch czę­ści. W pierw­szej auto­rzy opi­su­ją dzie­je śledz­twa i obję­tych nim osób, w dru­giej – przed­sta­wio­ne zosta­ły doku­men­ty wytwo­rzo­ne w toku czyn­no­ści operacyjnych.

Kapi­tan Ludwik Pień­kow­ski – ojciec Tade­usza, auto­ra oma­wia­nej publi­ka­cji – był ofi­ce­rem Woj­ska Pol­skie­go wię­zio­nym w Sta­ro­biel­sku. Tak jak tysią­ce innych woj­sko­wych – został zamor­do­wa­ny w 1940 roku w Char­ko­wie, w wię­zie­niu NKWD, a jego szcząt­ki spo­czy­wa­ją w zbio­ro­wych mogi­łach nie­da­le­ko osa­dy Pia­ti­chat­ki. Tade­usz Pień­kow­ski zade­dy­ko­wał swo­ją pra­cę Zbrod­nia katyń­ska pamię­ci ojca.

Wyda­na w języ­ku angiel­skim pra­ca zawie­ra wspo­mnie­nia ame­ry­kań­skie­go amba­sa­do­ra w Związ­ku Radziec­kim Wil­lia­ma Har­ri­so­na Stan­dleya, peł­nią­ce­go swo­ją funk­cję w szcze­gól­nym cza­sie pomię­dzy 14 kwiet­nia 1942 a 19 wrze­śnia 1943. Duża część książ­ki poświę­co­na zosta­ła kwe­stiom pol­skim, rów­nież w kon­tek­ście poszu­ki­wa­nia zagi­nio­nych jeń­ców wojen­nych i kon­se­kwen­cji ujaw­nie­nia Zbrod­ni Katyń­skiej w kwiet­niu 1943.